Proqramlaşdırma
Proqramlaşdırma (ya da İngiliscə "programming"), bilgisayar proqramlarının və ya sənədlərin müxtəlif avadanlıqlar tərəfindən anlaşılmasına və icra edilməsinə yönəldilmiş xüsusi bir tərəfdaş dil və prosesdir. Proqramlaşdırma, hər hansı bir bilgisayar, mobil cihaz, web saytı, avtomatlaşdırılmış proses, oyun və daha bir çox digər texnologiyalı və ya proqramlanabilən cihazın funksionallığını yaratmaq və idarə etmək üçün istifadə olunur.
Proqramlaşdırma dilinə, insanların və ya proqramçıların bilgisayara əmr vermək, hesablama və ya işləmləri icra etmək üçün anlaya biləcəyi bir dil deyil, bilgisayarın anladığı bir dil olur. İnsanlar bu dillərdə proqramlar yazır və bunlar daha sonra kompilyatorlar və ya interpretatorlar vasitəsilə bilgisayar tərəfindən anlaşılır və icra edilir.
Proqramlaşdırma, təyin edilmiş nəticələr əldə etmək, problem həll etmək, yeni proqramlar yaratmaq və mövcud proqramları təkmilləşdirmək üçün istifadə olunur. Bu, həm texniki həm də yaratıcı proseslərin birləşdirilməsini tələb edir. Bir çox proqramlaşdırma dili və texnologiya mövcuddur, və proqramçılar müxtəlif sahələrdə, məqsədlərə və platformalara uyğun olaraq proqramlar yaradırlar.
Proqramlaşdırma, çox geniş və keyfiyyətli məhsulların inkişaf etdirilməsinə və həyatın müxtəlif sahələrində avtomatlaşdırılmış həllərə imkan verir. Bu sahənin ən mühüm bacarıqlarından biri, məntiqi düşüncəni, problem həll etmə bacarığını, sistem mühəndisliyini və təşkilati bacarığı inkşaf etməkdir.
Proqramlaşdırmada hansı dillərdən istifadə olunur?
.C++ .Java .Python C# .HTML .PHP .ASP .SQL .CSS .JS
Proqramlaşdırmada bir çox proqramlaşdırma dili mövcuddur və hər biri müxtəlif məqsədlər və təcrübə səviyyələri üçün əlverişli ola bilər. İstifadə edilən proqramlaşdırma dili, həmin proqramın məqsəd və funksionallığına, tətbiqin çalışdığı platformaya, proqramçının bacarığına və proyektin tələblərinə görə dəyişir. Aşağıda bəzi yaygın proqramlaşdırma dilləri və onların istifadə sahələri verilmişdir:
Python: Python geniş funksional təklif edən və asan öyrənilən bir proqramlaşdırma dilidir. Data məlumatları işləmə, veb tətbiqlər, yapay intellekt, oyunlar və daha bir çox sahədə istifadə olunur.
JavaScript: JavaScript veb saytların dinamik tərkibini yaratmaq üçün ən çox istifadə olunan dilərən biridir. Ayrıca, veb tətbiqlər, mobil tətbiqlər və oyunlar üçün də istifadə olunur.
Java: Java çox platformalı bir dil olaraq tanınır və mobil tətbiqlər (Android), server tətbiqlər, büyük miqyaslı proqramlar və oyunlar üçün istifadə olunur.
C++: C++ düzələn bir proqramlaşdırma dilidir və özündə yüksək performanslı proqramlar yaratmağa imkan verir. Oyun tərtibatı, işletim sistemləri və ingilis dilində performans-ciddi proqramlar üçün istifadə edilir.
C#: Microsoft tərəfindən inkişaf etdirilmişdir və Windows platforması üçün idealdir. Oyun tərtibatı (Unity), Windows tətbiqləri və veb tətbiqləri üçün istifadə edilir.
PHP: PHP xüsusi olaraq veb saytlarının arxa ucu üçün istifadə olunur. Server tətbiqlərini (web saytları, bloq sistemləri) yaratmaq üçün əlverişlidir.
Ruby: Ruby asan öyrənilir və gözəl oxunan bir dil olaraq tanınır. Ruby on Rails framework'ü ilə veb tətbiqlərini sürətli bir şəkildə yaratmaq üçün istifadə olunur.
Swift: Swift, Apple tərəfindən inkişaf etdirilmişdir və özelliklə iOS və macOS tətbiqlərini yaratmaq üçün idealdir.
Bu yalnız bəzi nümunələrdir və daha bir çox proqramlaşdırma dili mövcuddur. Proqramçılar, tətbiqlərin və proyektin tələblərinə görə ən uyğun olanı seçirlər.
PHP proqramlaşdırma dili hansı xüsusiyyətlərə malikdir?
PHP (Hypertext Preprocessor) proqramlaşdırma dili veb tətbiqləri, server tətbiqləri və web saytlarının arxa ucu üçün istifadə edilən bir proqramlaşdırma dilidir. PHP, bir çox xüsusiyyətlərə malikdir:
Açıq mənbək: PHP açıq mənbəkli bir proqramlaşdırma dilidir və bir çox insan və təşkilat tərəfindən dəstəklənir və inkişaf etdirilir. Bu, geniş bir proqramçı icazəsini cəlb edir və dilin inkişafını sürətli edir.
Hər yerdə işləyir: PHP, çox sayda işlətən sistemi dəstəklədiyindən, bir çox fərqli platformada işləyir. Bu, fərqli serverlərdə və işlətən sistemlərdə rahatça işləmək üçün əlverişlidir.
Asan öyrənilir: PHP'nin sintaksi asan və insanlar üçün oxuna bilən bir sintaksisdədir. Bu, yeni başlayanlar üçün proqramlaşdırmaya giriş etmək üçün əlverişlidir.
Veb saytları üçün uyğundur: PHP, veb saytları dinamik və interaktiv edə bilən tətbiqlər yaratmaq üçün idealdir. Bu, formlar, oturumlar, bazalar və daha bir çox veb tətbiq elementləri ilə işləmək üçün istifadə olunur.
Baza integrasiyası: PHP, bir çox verilənlər bazası ilə asanlıqla integrasiya edilə bilir. MySQL, PostgreSQL, SQLite kimi populyar verilənlər bazalarını dəstəkləyir.
Geniş əczaçılıq və frameworklar: PHP üçün bir çox genişləndirilmiş funksionallıq və frameworklar mövcuddur. Örnək olaraq, Laravel, Symfony, Zend Framework, və CodeIgniter kimi populyar frameworklar, tətbiqlərin inkişafını sürətləndirmək və təhlükəsizliyi təmin etmək üçün istifadə olunur.
Təhlükəsizlik: PHP, təhlükəsizlik məsələlərinə diqqət yetirən və təhlükəsizlik səbəbləri ilə bağlı geniş rəyləri əks etdirən bir dil olmuşdur. Lakin proqramçılar, təhlükəsizlik prinsiplərinə riayət etməli və müstəqil təhlükəsizlik tədbirlərini nəzərdən keçirməlidirlər.
Müxtəlif işlətən sistemi dəstəyi: PHP Windows, macOS və Linux kimi ən çox istifadə edilən işlətən sistemlərlə uyğun gəlir.
Əsasən PHP, dinamik veb saytlarının inkişaf etdirilməsi və server tətbiqlərinin yazılması üçün istifadə olunur. Lakin PHP-nin digər sahələrdə də uğurla istifadə edildiyi hallar var.
Sadə PHP proqramlaşdırma dili olan saytlar nə dərəcədə təhlükəsizdir?
Sadə PHP proqramlaşdırma dili olan veb saytların təhlükəsizliyi, bir neçə əsas mərhələyə bağlıdır:
Kod Təhlükəsizliyi: PHP ilə yazılmış saytların əsas təhlükəsizliyi, proqramçının yazdığı kodun təhlükəsizliyi ilə bağlıdır. Proqramçılar, kodlarında potensial təhlükə yarada biləcək xətalara qarşı diqqətli olmalıdır. SQL enjeksiyası, XSS (Cross-Site Scripting), CSRF (Cross-Site Request Forgery) və digər təhlükələr üçün girişimlərdən qorunmaq üçün lazımı tədbirləri görməlidir.
Server Təhlükəsizliyi: Web saytın hosting serverinin təhlükəsizliyi də çox əhəmiyyətlidir. Server təhlükəsizliyi, HTTP başlıqlarının doğruluğu, güncəl keçirici (patch) vəl olunmuş işlətən sistemi, konfiqurasiya ayarlarının təhlükəsizliyi və dəstəklənmiş protokolların seçimi ilə bağlı təmin olunmalıdır.
Verilənlər Bazasının Təhlükəsizliyi: PHP ilə işlədilən saytlarda verilənlər bazası təhlükəsizliyi çox önəmlidir. SQL enjeksiyası və digər verilənlər bazası təhlükələrinə qarşı qorunmaq üçün müvafiq tədbirlər alınmalıdır.
Güncəllik: PHP versiyasının veb saytın işlətirildiyi serverdə və digər təhlükəsizlik açıqlarını düzəltmək üçün istifadə olunan bütün texnologiyalarda güncəllik əhəmiyyətlidir. Hər yeni versiya çoxlu təhlükəsizlik düzəlişləri və yaması gətirir.
Güclü Parollar və İstifadəçi İdarəsi: Veb saytın istifadəçilərinin parolları və hakları düzgün idarə olunmalıdır. Zəif parolların istifadəsindən imtina etmək və istifadəçilərin yalnız lazımı olan imkanlara sahib olmalarını təmin etmək əhəmiyyətlidir.
SSL/TLS Təhlükəsizliyi: Veb saytlarının SSL və ya TLS ilə qorunması, istifadəçilərin məlumatlarının şifrələnməsi və həmin məlumatların təhlükəsiz bir şəkildə ötürülməsinin təminatını verir.
Əgər əhəmiyyətli təhlükəsizlik prinsiplərinə riayət edilsə və bu mərhələlər yerinə yetirilsə, sadə PHP ilə yazılmış saytlar təhlükəsiz ola bilər. Lakin təhlükəsizliyi təmin etmək prosesi davamlı və təhlükəsizliyə ehtiyac duyulan digər texnologiyaların və tədbirlərin bütün birlikdə işləməsini tələb edir.
Falcon X -i Linkedin, Youtube, Instagram, Facebook və Twitter-dan takib edebilirsiniz . Proqram təminatı haqqında ətraflı məlumat almaq üçün (+994 55 515 02 58, +994 50 981 44 33) zəng edə bilərsiniz.
©️ 2022 Falcon X®️ E-ticarət Proqramı
Falcon X MMC onun "Falcon X" "®️" şirkətinin qeydə alınmış ticarət nişanıdır.